Kinderen en moeders. Moeders en kinderen …

Hoe minder ik mijn moeder zie hoe beter

Ik zag deze week in de uitzending De tafel van vier het gesprek met Evi Hanssen en Arlette, haar mama, die ongeneeslijk ziek is. Moeder en dochter daar zo zien zitten, twee mooie vrouwen, die samen de dood en het afscheid recht in de ogen kijken. Een passage die me heel erg heeft ontroerd, en een thema dat me nauw aan het hart ligt.

Toevallig (of niet) hebben verschillende van mijn cliënten het in deze periode blijkbaar moeilijk om het contact met hun moeder te behouden…

Bij mijn cliënte van deze week

maakte alles bij haar moeder haar zenuwachtig

Ze was trager geworden …

Wat meer op zichzelf gericht …

Had oog voor onbelangrijke dingen…

En dan was er de herinnering aan die vroegere moeilijke gesprekken, onuitgesproken ruzies

Nu had haar moeder bovendien nog eens een mening over alles en iedereen …

En zij, de dochter, had zoveel te doen, zoveel om haar oren, dat ze hier geen geduld meer voor had …

Ook haar man kreeg het op zijn zenuwen van zijn “schoonmoeder” …

Dus hoe minder ze haar moeder zag hoe beter …

Een pijnlijke confrontatie

Ik besefte dat deze opmerking me verdrietig maakte.

Want ik herkende me er ook een beetje in, in de laatste jaren van mama’s leven.

Sinds mijn papa overleed en ik het verdriet van mama “moest” dragen, “haar moest dragen”

Sinds alles routine was geworden

Elke zaterdag boodschappen

Elke zondagmiddag komen eten

Elke dag twee keer bellen om te checken of alles goed ging

Het woog  …

Tot ze zelf zegde dat ik maar alleen de boodschappen moest doen, want dat ik anders toch maar alleen zenuwachtig rondliep omdat “ze niet kon volgen” …

Vanwaar die afstand die ik onbewust creëerde?

Of dat gevoel van soms “geen zin” te hebben om haar te zien?

Uiteraard was er het gewicht van de extra zorg

Maar ook de ongerustheid, de angst voor wat zou komen …

Want als ik haar zo zag, deed het pijn

Ik die altijd gewoon was geweest aan een sterke moeder te hebben

Een moeder die alles alleen aankon

Een moeder die nooit pijn  had, en als ze pijn had, gewoon doorging, meestal tot over haar grenzen heen

Ik was niet gewoon aan het “zagen en klagen”, aan het verdriet van het alleen-zijn,

En zeker niet aan het hoopje ellende dat ik een laatste keer naar het hospitaal bracht

En dat nooit meer terug zou komen.

Het moment van besef …

En nu is ze er niet meer is

Besef ik wat ze voor me heeft betekend

(en dat geldt uiteraard ook voor mijn papa)

Al die dingen die ik nog zou willen vragen

Al die dingen die ik nog zou willen zeggen

Al die dingen die ik nog zou willen doen met hen.

Ik besef dat ik haar (hen) nooit genoeg gezegd heb dat ik van haar (hen) hield en dat ik dankbaar ben voor alles ze voor mij heeft (hebben) gedaan.

En dus doet het me extra pijn als ik dergelijke verhalen hoor.

Van wederzijdse afhankelijkheid naar onderlinge afhankelijkheid

Als mens komen we op de wereld in een relatie van wederzijdse afhankelijkheid: een moeder kan niet zonder haar kind, een kind niet zonder zijn/haar moeder.

Daarna evolueren we langzaam naar een fase van tegen-afhankelijkheid waarbij we ons afzetten tegen elkaar.

Om dan later als onafhankelijke en autonome volwassenen door het leven te kunnen, moeten we komen tot een relatie van wederzijdse afhankelijkheid (interdepentie):

• een relatie gebaseerd op het begrip van wederkerigheid (de relatie kan alleen bestaan als beide personen het erover eens zijn een relatie te hebben)
• waarbij we dingen kunnen delen, weten hoe met mekaar te communiceren, samen dingen doen, …
• en waarbij we mekaar ook de nodige ruimte laten om ons eigen ding te doen en dus rekening houden met eenieders noden en verlangens
• dit is het stadium van emotionele volwassenheid waar we verantwoordelijkheid nemen voor onze eigen behoeften

Deze ontwikkeling is ideaal, maar niet altijd evident. De valkuil in volwassen relaties, tot onze ouders maar ook in liefdesrelaties, is dat we “blijven steken” in afhankelijkheid, waarbij we alleen rekening houden met en voldoen aan de behoeften en wensen van een enkele persoon.

We kunnen echter alleen evenwicht vinden als we ophouden met de andere verantwoordelijk te stellen voor ons eigen welzijn en energie. Als we als partners in een relatie (wat die ook moge zijn) een eigen leven hebben dat overlapt met het gemeenschappelijke leven, gemeenschappelijke projecten (kinderen, enz).

Het is pas op dat moment dat we ook intimiteit met mekaar kunnen beginnen delen vanuit een gevoel van respect voor mekaar.

Kinderen en moeders: mijn wijs advies

Als jij je ouders nog hebt:

• TIP 1: Zegt hen – liefst nog vandaag – dat je ze graag ziet!

• TIP 2: Zet die ergernissen opzij, of zeg hen wat je ergert, wat maakt dat je hen zo weinig ziet (“put the fish on the table”)!

• TIP 3: Vergeet niet dat je ouders in een levensfase zijn dat ze meer tijd hebben dan jij; dat ze meer denken over hun eigen vergankelijkheid; en wij? ja wij zijn allemaal druk bezig …  maar geloof me in dat drukke schema van jou is er tijd voor mekaar!

• TIP 4: En ja we zijn soms heel hard bezig met ons eigen volwassen leven in de plooi te krijgen, we worstelen met onszelf, doen soms dingen waar we ons misschien over schamen, dingen waarmee we onze ouders niet willen lastig vallen, omdat we misschien bang zijn voor hun reactie, omdat we niet willen kwetsen.

• TIP 5: Sorry dat deze ultieme tip wat “cru” lijkt: maar bereken eens hoeveel jaar je ouders statistisch nog te leven hebben – hoeveel keer zie je hen gemiddeld nu per jaar? Vermenigvuldig dat met het aantal jaren en dan kan je nu beginnen aftellen … (ik weet het deze is confronterend … toen ik mijn mama eind mei 2016 naar het hospitaal bracht was ik geërgerd, want het was écht niet het goede moment, ik was die dag in opleiding (over de stadia naar autonomie, waarover hierboven sprake … neen toeval bestaat niet) , een journaliste wachtte op me voor een interview, mijn boek zou vier dagen later aan de wereld worden voorgesteld … en ik zat “mijn tijd te verdoen” in de Spoedafdeling van een hospitaal …. ja had ik toen maar geweten dat dit mijn laatste dagen met mama zouden zijn … )

Kinderen en moeders … zeg het met muziek

Maar geloof me, onze ouders blijven onze ouders, je mama blijft je mama …

tot de laatste dag …

tot die laatste dag dat je ze voorgoed zal moeten missen

“die dag waarop je nooit meer een kind zal zijn” ,

zoals Karen Bloemen zo mooi zingt …

https://www.youtube.com/watch?v=J3Ylnygz9RI

Je leeft je eigen leven, wat zij er ook van vindt
Je bent allang geen kind meer, al blijf je ook haar kind
Je wilt er over praten, maar niet op haar manier
Je zult haar best verdriet doen, maar niet voor je plezier
Wat moet je nog met haar en met haar ouderlijk gezag
En dan opeens dan is ‘ie er die dag

De dag waarop je moeder sterft dat jij wordt los gelaten
En al haar eigenschappen erft die jij zo in haar haatte
De scherpe tong, de bokkenpruik, de zure schooljuffrouw
Die zullen ze dan binnenkort herkennen gaan in jou En hopelijk ook de andere kant, de aardige, de zachte
Maar of je die hebt meegeërfd valt nog maar af te wachten
De dag waarna de rest een kwestie wordt van tijd en pijn
De dag waarna je nooit meer kind zult zijn

Wat al die jaren fout ging komt dan niet meer terecht
En wat je nog wou zeggen, blijft eeuwig ongezegd
De machteloze frasen van je genegenheid
En dat het niet haar schuld was en ook dat het je spijt
De dingen die je lang niet zeggen kon en zeggen wou
En dan zo graag nog één keer zeggen zou

De dag waarop je moeder sterft, de dag die al je dagen
Van dan af aan wat grijzer verft al hou je niks te klagen
Je hebt je goede vrienden nog, die staan je ook dichtbij
En als je soms een minnaar zoekt dan staan ze in de rij
Maar niemand zal meer weten hoe je met je pop kon spelen
En niemand zal nog ooit je vroegste vroeger met je delen
De dag waarna je nooit meer kwetsbaar wezen kunt en klein
De dag waarna je nooit meer kind zult zijn