“Serener omgaan met kritiek”… en je zelfliefde toch vrijwaren

Uit het leven gegrepen!

Je staat ’s morgens op, zegt tegen jezelf in de spiegel “ik zie je echt heel graag” (want ja … dat heb je natuurlijk geleerd uit mijn vorige blog 😂 😂). Je komt aan op je werk en je manager roept je in haar bureau om je feedback te geven over de nota waar je dit weekend op hebt gewerkt en die je haar gisteren hebt opgestuurd. En zij geeft jou een reeks opmerkingen over wat er anders kan (zou moeten) in je nota … Hoe voel je je?

of

Je beslist om je baan bij je huidige werkgever op te geven, een sabbatical te nemen, zelfstandige te worden of naar het buitenland te trekken. En die beslissing ga je eerst vertellen aan je familie en je vrienden …  Guess what happens …

Zoals je wel vermoedt, komen de reacties op de voorbeeldjes hierboven bij jou binnen als kritiek, negativiteit, afwijzing, …  Je schiet in de verdediging, wordt kwaad of ontkent en voelt je in ieder geval super slecht.

Opdracht 1- Hoe goed kan jij om met kritiek – op een schaal van 0 tot 10?

En heb je ook al gemerkt dat het veel gemakkelijker is om kritiek te geven, dan kritiek te krijgen?

Laat ons samen kijken wat kritiek is, wat kritiek tot kritiek maakt, hoe ons brein reageert en welke tips jij kan toepassen om serener om te gaan met kritiek?

Wat is de definitie van kritiek?

Kritiek … er hangt iets negatiefs over … en de vraag is of wat wij kritiek noemen of als kritiek aanvoelen altijd wel kritiek is; of is het misschien een uiting van verrassing of bezorgdheid of opbouwende feedback…?

Etymologisch gezien komt het woord  Kritiek van het Oudgrieks (κριτικός, kritikós), via het Latijn “criticus” (beoordelaar, kunstrechter) en betekent “het beoordelen van daden, werken, uitspraken, maatschappelijke toestanden, theorieën”.

Het is dus een mening, oordeel van iemand over iets wat je GEDAAN hebt op professioneel of privévlak.

Er is maar één manier om kritiek te vermijden: niets doen, niets zeggen en niets zijn – Aristoteles –

Waarom ben je zo gevoelig aan kritiek?

Sommige mensen kunnen serener omgaan met kritiek dan anderen. Ik zie hier 7 redenen voor:

• De manier waarop kritiek gegeven wordt:
  • wanneer kritiek gaat over je IDENTITEIT  (je persoonlijkheid, karakter, waarden, hoe je eruit zien,…) dan wordt die kritiek geassimileerd met  “afkeuring” en “afwijzing”
  • ook het woordgebruik kan “kritiek” omvormen tot “afwijzing”. Zoals bijvoorbeeld “Wat heb jij uitgestoken?” of  “Hoe dom is dat! …”

• Je referentiekader:
  • de manier waarop jouw opvoeding, cultuur, omgeving jou hebben gevormd  – we begrijpen allemaal woorden op een andere manier – als ik het woord “New York” uitspreek, dan denkt iedereen daar iets anders bij; zo ook met andere woorden. Voor mij heeft “uitsteken” iets negatiefs, iets afwijzend, iets dat niet OK is en dat heeft alles te maken met de woorden die ik heb gehoord in mijn opvoeding, mijn referentiekader dus.

• Je eigen ervaringen /je verleden
  • welke ervaringen heb jij met kritiek? Of met het specifieke onderwerp waarop jij nu “kritiek” krijgt?
  • als kind had ik kort haar en dachten mensen soms dat ik een jongetje was; dus als ik nu een “opmerking” krijg over mijn haar komt die herinnering altijd naar boven.

• Je competenties: omgaan met kritiek is een competentie en het goede nieuws is dat je die competentie kan  ontwikkelen

• Je persoonlijkheid: als je (heel) gevoelig bent, komen opmerkingen of feedback altijd heftiger naar binnen en brengen je uit evenwicht

• Je waardenpatroon en je gevoel voor “recht”: misschien ben je heel lang ten onrechte bekritiseerd of beschuldigd van dingen die tegen je waarden indruisten; en dan ben je natuurlijk heel erg op je hoede voor kritiek

• Je mate van zelfvertrouwen en dus zelfliefde: hoe meer je jezelf een mooie persoon vindt en sterk in je schoenen staat, hoer groter de buffer tussen jou en kritiek.

Omgaan met “kritiek” of met “kritiek” …

Niet alles is kritiek natuurlijk … dat heb je ondertussen door …

Er is:

• Gevraagde of niet gevraagde kritiek: je kan spontaan vragen aan iemand om iets wat je doet “kritisch te evalueren” > wat je dan terugkrijgt is geen kritiek maar eerder feedback. Als je er niet naar vraagt zal de feedback eerder neigen naar … kritiek.
• Terechte of niet terechte kritiek: ’t ja … daar speelt natuurlijk jouw gevoeligheid mee of je waardenpatroon; misschien heeft de andere niet alle elementen om de situatie in te schatten; misschien blokkeer jij of sluit je je af omdat je deze feedback  niet wilt horen … met als risico dat dit ontaardt in een welles-nietes spelletje
• Rechtstreekse of onrechtstreekse kritiek: niets ergers dan dat er over jou geroddeld wordt, dat er geruchten de ronde doen. Daar kan je niet veel aan doen … welke waarde geef jij aan die roddels? Wat is het ergste dat je kan overkomen?  Je kan eventueel een gesprek aangaan met diegene die de roddels verspreidt.
• Aannames: de kritiek in je hoofd; het denken dat mensen iets denken over jou en kritiek hebben, m.a.w. irreële gedachten waarmee je je nodeloos pijnigt: “ze gaan mijn video niet goed vinden”, “ze gaan me zus of zo vinden”

De rol van je brein bij het omgaan met kritiek

Je brein vindt een aantal dingen leuk en een aantal andere dingen niet leuk … Kritiek zit duidelijk in de tweede categorie. Waarom?

Ten eerste heeft je brein af en toe nog oerreacties omdat het denkt dat als je kritiek krijgt, dat je in gevaar zijn. Je brein is bang voor twee dingen: aan de ene kant aangevallen worden door wat al lang geen wilde dieren meer zijn (of toch niet altijd 🤣) en aan de andere kant afgewezen worden en geïsoleerd geraken (want in de oertijd waren je overlevingskansen dan heel klein).

Vandaar dat je brein op 3 mogelijke manieren kan reageren wanneer het kritiek hoort

• Door te vechten (fight): je hartslag versnelt, je voelt stress, je gaat ten aanval, je spreekt tegen, geeft tegengas, je schiet in de verdediging, je bent boos op de andere, je gaat de confrontatie aan; met reacties als “hoe kom je daarbij”, “dat is niet waar”, …
• Door te vluchten (flight): je bent het niet eens, maar je laat de kritiek over je heen komen en gaat de persoon die je heeft bekritiseerd uit de weg
• Door te bevriezen (freeze): je bent zo aangedaan door de kritiek dat je niet meer kan denken en niets meer kan doen; je blokkeert helemaal, klapt toe en zondert je af

En neen, geen enkele van deze 3 reacties is vandaag de dag optimaal …

Vraag! Welke is jouw meest stereotiepe reactie  als je “kritiek” hoort?

Ten tweede focust je brein zich graag op het negatieve en als je daarenboven last hebt van een perfectionismepatroon, dan ligt dat “mismatchen” in jouw aard. Negatieve opmerkingen blijven langer hangen dan de complimenten die je krijgt. 

En tenslotte maakt je brein ook denkfouten. Het is niet altijd objectief, is soms zelfs van slechte wil en vindt kritiek vaak onterecht. Toegeven dat je iets hebt gedaan wat misschien beter of anders kon, daar heeft jouw brein het moeilijk mee…

Hoe kan je beter omgaan met kritiek?

Tip 1: serener omgaan met kritiek door te SLOW-en

In plaats van meteen aan te vallen en te vechten, te blokkeren of de kritiek te negeren neem de tijd om te STOPPEN, STIL TE STAAN, om alles op een rijtje te zetten.

Je kan hierbij gebruik maken van het SLOW-model.

• Stilstaan / stoppen
• Luisteren
• Observeren en Objectief analyseren
• Wijs handelen

Focus eerst op de eerste twee stappen; neem er je tijd voor zodat je afstand creëert tussen de “kritiek” en jezelf. Dankzij deze buffer neem jij controle over de situatie en is het niet jouw brein dat je meesleurt in een van de oer-reacties.

Heel belangrijk hierbij is jouw ADEMHALING; door rustig in en uit te ademen, ga je je brein geruststellen.

LUISTER dan enerzijds naar wat gezegd wordt en anderzijds naar wat er gebeurt in jou en VOEL wat jou zo raakt in de reactie die je kreeg. Welke emoties voel je? Wat zegt dit over jou? 

Ga dan OBJECTIEF ANALYSEREN bij jezelf en bij de andere:

• Wat maakt dat jij zo geraakt bent?
• Zijn er objectieve redenen om zo geraakt te zijn?
• Wat hoor je? wat zit er in de boodschap?
• Kan je zien vanwaar die kritiek komt?
• Wat maakt dat de andere die kritiek geeft?
• Heb je alle elementen om te kunnen analyseren

En ga dan over tot WIJS HANDELEN

• Hou je rekening met de kritiek?
• Wil je een gesprek?
• Of leg je het naast je neer, niet als een vluchtreactie, maar vanuit een bewuste beslissing

En ondertussen …. “blijven ademen”.

Tip 2: een verbindend gesprek aangaan met de kritiekgever

Met andere woorden, ga een gesprek aan waar jullie allebei als winnaars uitkomen.

Doe dat aan de hand van de 4 stappen van de “geweldloze communicatie”:

• een objectieve observatie: “IK hoor dat woord, ik hoor je zeggen dat …”
• uitdrukking van een gevoel, van een emotie: “IK voel me daar zus of zo bij”
• uitdrukking van een behoefte: “IK heb behoefte aan …, ik heb x nodig …”
• samen een afspraak maken: “Kunnen WE afspreken dat … “

Tip 3: serener omgaan met kritiek dankzij de “Circle of influence”

Als je na SLOW te hebben toegepast en eventueel via een geweldloos gesprek hebt begrepen waar de kritiek over gaat, dan is het moment gekomen dat je beslist

• dat de kritiek terecht is
• dat je je jezelf in vraag wilt stellen
• en dus dat je er iets aan wilt doen

Stel jezelf dan de vraag of waar men kritiek op heeft

• iets is dat je zelf onder controle hebt en waar je dus rechtstreeks kan op ageren
• iets is waar je invloed op hebt
• of iets is waar je alleen bij betrokken bent.

Indien iets volledig buiten jouw invloedsfeer zit, dan rest er jou alleen

• duidelijk te maken dat je er niets aan kan doen
• en het los te laten

Een voorbeeld: een leidinggevende moet een herstructurering meedelen aan zijn team

• de “hoe” – dat is de manier waarop hij de beslissing meedeelt – valt  volledig in zijn controlesfeer en als hij dus “kritiek” krijgt op zijn communicatie, dan kan hij daar de volgende keer rekening mee houden
• de “wat” – de herstructurering zelf  heeft de manager meestal niet zelf in handen, want die wordt meestal van hogerop beslist – hij kan wel zijn stem laten horen en  er invloed op uitoefenen
• de ruimere “wat,” de economische context waarbinnen de herstructurering plaatsvindt, die zit dan weer in zijn “circle of concern” … zonder rechtstreekse invloed of controle

Tip 4: serener omgaan met kritiek door je mindset te veranderen

En als je “kritiek” eens zou benaderen met een heel andere mindset, niet vanuit angst of bedreiging, maar vanuit nieuwsgierigheid naar de andere, naar zijn standpunt, zijn mening, zijn gevoel. En naar wat je zelf kunt leren en anders doen

Je zou dus “kritiek” ook kunnen zien als een cadeau of een mooi leermoment. Vanuit een “groeimindset”: ervoor open staan en erin geloven dat je altijd iets kan leren en de dingen anders kan doen, rekening houden met andere invalshoeken, andere manieren om de dingen te bekijken.

Extra: belangrijk ook om in je hoofd te prenten dat kritiek gaat over iets wat je gedaan hebt en dat dat niets afdoet aan de mooie persoon die jij bent met jouw kwaliteiten, jouw waarden, jouw persoonlijkheid.

Tip! Wil je meer weten over “groeimindset”, lees dan het boek van Carol Dweck, Mindset.

Tip 5: serener omgaan met kritiek door te anticiperen

Meestal komt kritiek binnen op een onverwachts moment. En dan gaat je oerbrein aan de slag, meestal op een  impulsieve manier. En op die manier komt de “wat” niet binnen.

En als je nu eens zelf  “kritiek” zou uitlokken. Als je nu eens meer systematisch zelf om “kritiek” of een “kritische evaluatie” zou vragen? Zo ben je voorbereid en houd je de situatie onder controle. Je hebt zelf in de hand waar, wanneer, van wie en welk soort feedback je vraagt.

Stap 1:

Maak eerst zelf je kritsiche evaluatie
1) Wat vond je GOED aan wat je gedaan hebt (wees zo concreet mogelijk)
2) Wat is 1 ding (of 2) dat (die) je ANDERS zou kunnen doen?

Stap 2:

Vraag dan hetzelfde aan anderen: kies een aantal personen uit die je vertrouwt, die het beste met je voorhebben, maar die je ook durven challengen (dat zijn jouw “secure bases”)

En stel hen dezelfde vragen:

• Wat vond je GOED aan wat ik gedaan heb (wees zo concreet mogelijk)
• Wat is 1 ding (of 2) dat (die) ik ANDERS zou kunnen doen?

Tip! Probeer deze techniek eens uit! En  voel het verschil!

Tip 6: serener omgaan met kritiek door je ego uit te schakelen

Je hoort wel eens zeggen

“Mijn ego voelt zich geflatteerd …”

of 

“Mijn ego voelt zich gepikeerd …”.  

Ja … als je kritiek krijgt dan gaat je EGO met jou aan de haal.

Het goede nieuws is: jouw ego dat ben jij niet …

Jouw ego,  dat is het stemmetje in je hoofd, dat alsmaar zoekt naar goedkeuring en naar bevestiging. En dat jou – bij kritiek – ook nog eens extra zal bekritiseren en beschuldigen…

Dus … schakel dat ego uit! of maak het kleiner

En hoe doe je dat? Door dicht bij jezelf te blijven, door jezelf graag te zien en door in jezelf te vertrouwen.

Tip: Lees in dat verband mijn blog over hoe jij je zelfliefde kan vergroten …

Tip 7: serener omgaan met kritiek door positiviteit

En nog 3 extra minitips:

• De woorden die je gebruikt in je hoofd of die je uitspreekt beïnvloeden je hersenen, je gedachten en je gevoelens. Het woord “kritiek” heeft een negatieve lading. Spreek dus niet langer van kritiek maar van “kritische evaluatie” of “mening “, “opmerking”, “feedback”, “verwachting”,…

• Als je zelf een kritische evaluatie geeft, doe dat dan op een verbindende manier; spreek tegen de andere zoals je zelf wilt aangesproken worden. Stel je de vraag: wat zou de impact zijn, mocht ik deze woorden te horen krijgen van iemand anders?  

• Blijf nieuwsgierig, verbaasd, verwonderd en vooral dankbaar om de nieuwe inzichten, blinde vlekken, nieuwe invalshoeken die je meekrijgt met “kritiek”

Blijf je het moeilijk hebben met kritiek?

Laat er ons dan eens samen naar kijken!

Als (perfectionisme)coach kan ik je zeker helpen om jou te leren serener omgaan met kritiek!

Wens je een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek? Plan het hier onmiddellijk in, in functie van jouw agenda!